Հայ և թուրք փորձագետներն ուսումնասիրում են Գյումրի-Կարս երկաթուղու վիճակը. Միրզոյան

Հրապարակվել է ՀՀ ԱԳ նախարար Արարատ Միրզոյանի հարցազրույցը մայրաքաղաք Բրազիլիայում հրապարակվող հիմնական օրաթերթերից մեկին՝ Correio Braziliense-ին, որը նախարար Միրզոյանը տվել էր Բրազիլ պաշտոնական այցի շրջանակներում։

Հարց. Որո՞նք են Ադրբեջանի հետ խաղաղության պայմանագրի պայմանները։ Ե՞րբ այն կյանքի կկոչվի։

Արարատ Միրզոյան. «Խաղաղության համաձայնագիրը» շատ լավ է հնչում, սակայն իրականում մինչ այժմ մեզ հաջողվել է միայն ավարտել համաձայնագրի նախագիծը։ Այն ներառում է նախաբան և 17 հոդված, և երկար բանակցություններից հետո մենք կարողացանք համաձայնության գալ տեքստի շուրջ։ Մենք անմիջապես հրապարակայնորեն հայտնել ենք ՀՀ պատրաստակամությունը սկսել խորհրդակցություններ ադրբեջանցի գործընկերների հետ՝ խաղաղության համաձայնագիրը ստորագրելու վայրն ու օրը որոշելու համար։ Ցավոք, այն, ինչ մենք լսում ենք ադրբեջանական կողմից, այսպես է հնչում. «Մենք համաձայն ենք տեքստի հետ, բայց դա բավարար չէ խաղաղության համաձայնագրի համար։ Անհրաժեշտ է նաև նախապայմանների շարք քննարկել բանակցային սեղանին՝ խաղաղության պայմանագրի ստորագրումը հնարավոր դարձնելու համար»։ Այս նախապայմանները ներառում են փոփոխություններ Հայաստանի Սահմանադրության մեջ և սահմանափակումներ Հայաստանի Հանրապետություն մատակարարվող զինամթերքի ու սպառազինության հարցում։ Հետաքրքիրն այն է, որ խաղաղության համաձայնագրի շուրջ բանակցություններին զուգահեռ մենք Ադրբեջանին ներկայացրել ենք նաև այլ առաջարկներ, որոնք, մեր համոզմամբ, կլինեն երկուստեք շահավետ։

Հարց. Ի՞նչպիսի առաջարկներ։

Արարատ Միրզոյան. «Օրինակ՝ մենք առաջարկել ենք ստեղծել երկկողմանի մեխանիզմ սպառազինությունների վերահսկողության և վերիֆիկացիայի համար։ Ադրբեջանից դրական արձագանք չի եղել։ Անցած շաբաթ նրանք հանդես եկան կեղծ մեղադրանքներով, թե իբր ՀՀ զինված ուժերը զինադադարի ռեժիմի խախտումներ են կատարել սահմանային գոտում։ Մինչդեռ, օրինակ, Եվրոպական միության մշտադիտարկման առաքելությունը, որը հետևում է իրավիճակին սահմանի երկայնքով, չի արձանագրել Հայաստանի կողմից որևէ խախտում։ Մենք դիմեցինք Ադրբեջանին՝ պահանջելով որևէ ապացույց կամ տվյալներ, եթե նրանք այդպիսիք ունեին մեր զինվորների կողմից խախտումների վերաբերյալ, որպեսզի մենք կարողանայինք հետաքննել դրանք։

Մեր մյուս առաջարկը սահմանային միջադեպերի երկկողմ վերիֆիկացիայի մեխանիզմի ստեղծումն էր։

Ավելին, եթե խաղաղության համաձայնագիր կնքվի և մենք հաստատենք հարաբերություններ Ադրբեջանի հետ, դա ինքնին դեռ բավարար չի լինի։ Կարող են լինել նաև երկու երկրների համար փոխշահավետ այլ ծրագրեր: Մենք առաջարկել ենք նաև բացել հաղորդակցության, տրանսպորտային և ենթակառուցվածքային կապերը։ Ադրբեջանը կարիք ունի օգտվելու մեր երկաթուղիներից՝ իրենց երկրի երկու հատվածները կապելու համար։ Բայց նրանք կարող են նաև օգտվել Հայաստանի Հանրապետության երկաթուղային ենթակառուցվածքից՝ միանալու Թուրքիային, Միջերկրական ծովին և այլն։ Մեր առաջարկների և գաղափարների նախնական փոխանակման հիման վրա, մենք կարող ենք ստանալ փոխադարձ հասանելիություն Ադրբեջանի երկաթուղային ենթակառուցվածքին: Սակայն կրկին այս առնչությամբ էլ դրական պատասխան չստացանք։

Այո, մենք համաձայնեցրել ենք պայմանագրի նախագիծը, բայց Ադրբեջանը հանդես է գալիս նախապայմաններով և դրական չի պատասխանում մեր մյուս առաջարկներին, որոնք կարող էին բերել իրական և երկարատև խաղաղություն Հարավային Կովկասում։

Հարց. Այսպիսով, խաղաղության պայմանագիրը վտանգի տա՞կ է:

Արարատ Միրզոյան. «Ես կարող եմ վստահեցնել ողջ աշխարհին և Ադրբեջանին, որ Հայաստանը լիովին հավատարիմ է խաղաղության օրակարգին։ Մենք ո՛չ մտադրություն ունենք, ո՛չ պատճառ, ո՛չ էլ դրդապատճառ՝ նոր պատերազմ մեկնարկելու կամ իրավիճակը սրելու համար։ Կա դրական լուր՝ բանակցությունների ավարտը և խաղաղության պայմանագրի նախագծի պատրաստ լինելը։ Սակայն, կա նաև մտահոգիչ լուր. այո՛, խաղաղությունը, ելնելով այն ամենից, ինչ մենք լսում ենք ադրբեջանական կողմից, կարող է վտանգվել Ադրբեջանի պատճառով»։

Հարց. Կա՞ն արդյոք հեռանկարներ Հայաստանի և Թուրքիայի հարաբերությունների կարգավորման համար։

Արարատ Միրզոյան. «Մենք շատ կառուցողական երկխոսություն ունենք Թուրքիայի հետ։ Այս երկխոսության շրջանակում ո՛չ հայկական, ո՛չ էլ թուրքական կողմը նախապայմաններ չեն ներկայացրել։ Մենք հրապարակայնորեն հայտարարել ենք, որ դիվանագիտական հարաբերությունների հաստատման հիմնական նպատակն է Հայաստանի և Թուրքիայի միջև սահմանների բացումը։ Այդ սահմանը 34 տարի առաջ փակվել է թուրքական կողմից։

Մենք որոշակի առաջընթաց ենք արձանագրել, մասնավորապես հանվել է օդային բեռնափոխադրումների արգելքն, իրականացվել են ուղիղ չվերթներ, ինչպես նաև վստահության ամրապնդման մի շարք այլ միջոցառումներ։ Մենք համաձայնության ենք եկել, որ առաջին փուլում սահմանը կարող է բացվել երրորդ երկրների քաղաքացիների և դիվանագիտական անձնագրեր կրող հայ և թուրք քաղաքացիների համար։ Այս համաձայնությունը, սակայն, դեռևս չի իրականացվել։

Թուրք գործընկերներից լսում ենք, որ նրանք զսպվածություն են ցուցաբերում Հայաստանի հետ սահմանի լիարժեք բացման հարցում՝ մինչև Հայաստանի և Ադրբեջանի հարաբերությունների վերջնական կարգավորումը։ Թեև չկա պաշտոնական նախապայման, փաստացի տեսնում ենք, որ Թուրքիան Հայաստանի հետ հարաբերությունները կապում է Ադրբեջանի հետ հարաբերությունների կարգավորման հետ։ Սակայն մենք հավատում ենք, որ եթե նախ բացվեր Հայաստանի և Թուրքիայի սահմանը, դա կարող էր շատ դրական ազդեցություն ունենալ նաև Հայաստանի և Ադրբեջանի հարաբերությունների վրա։

Թուրքիայի հետ ձեռք բերված կոնկրետ պայմանավորվածություններից կարելի է նշել, որ մենք երկկողմանի հիմունքներով սկսել ենք սահմանի ենթակառուցվածքային աշխատանքներ։ Հայ և թուրք փորձագետներն արդեն ուսումնասիրում են Գյումրի-Կարս երկաթուղու վիճակը։ Այս գործընթացներն արդեն ընթացքի մեջ են։

Մենք նաև համոզված ենք, որ Հարավային Կովկասում կայուն խաղաղությունը կախված է հումանիտար հարցերից, այդ թվում՝ անհայտ կորած անձանց և բռնի անհետացումների զոհերի ճակատագրի բացահայտումից։ Միևնույն ժամանակ, դեռևս կան հայ գերիներ Բաքվում, որոնք անցնում են բեմականացված դատական գործընթացների միջով։ Մենք հավատում ենք, որ նրանց անհապաղ ազատ արձակումը կարող է նպաստել հայ և ադրբեջանցի ժողովուրդների միջև կայուն խաղաղության հաստատմանը»։

Հարց. Ինչպե՞ս եք գնահատում Բրազիլ կատարած Ձեր այցը:

Արարատ Միրզոյան. «Ես այս այցը շատ կարևոր եմ համարում։ Ինչպես նշեցիք, երկար ժամանակ է, ինչ մենք վերջին անգամ բարձր մակարդակի այցելություն ենք ունեցել։ Ըստ էության, Հայաստանի և Բրազիլի միջև հարաբերությունների խորացման նոր փուլը սկսվել է դեռևս անցած տարի. երկար դադարից հետո մենք վերսկսեցինք արտաքին գործերի նախարարությունների միջև քաղաքական խորհրդակցությունները։ Տարվա ավարտին տեղի կունենա խորհրդակցությունների երկրորդ փուլը, և բրազիլացի դիվանագետները կայցելեն Երևան։ Նախարար Մաուրո Վիեյրան հրավեր ունի այցելելու իմ երկիր։

Բրազիլիայում մենք քննարկեցինք բազմաթիվ հնարավորություններ։ Մեր քաղաքական երկխոսությունն ակտիվացել է և կպահպանի իր դինամիկան։ Մենք շատ արդյունավետ համագործակցում ենք միջազգային հարթակներում՝ փոխադարձ աջակցելով տարբեր միջազգային կազմակերպություններում թեկնածությունների առաջադրմանը։ Մենք կիսում ենք նույն մտահոգությունները միջազգային համակարգի ոչ արդյունավետ աշխատանքի վերաբերյալ, հատկապես մարդու իրավունքների լուրջ խախտումների և զանգվածային հանցագործությունների կանխարգելման ու վաղ նախազգուշացման հարցերում։

Տնտեսության և մեր երկկողմ առևտրի ոլորտներում աճ է նկատվում։ Միաժամանակ, գիտակցում ենք, որ դեռևս մեծ ներուժ կա։ Պայմանավորվածություն ձեռք բերեցինք ակտիվացնելու գործարար կապերը երկու կողմերի միջև։ Քննարկեցինք հայ և բրազիլական ընկերությունների համագործակցության հնարավորությունները։ Մենք բացահայտեցինք ոլորտներ, որտեղ մենք կարող ենք ջանքեր գործադրել կապերն ամրապնդելու և դրանք փոխշահավետ դարձնելու համար, հատկապես բարձր և տեղեկատվական տեխնոլոգիաների ոլորտներում։ Կա մեծ ներուժ, և մենք ունենք հստակ տեսլական այն քայլերի վերաբերյալ, որոնք անհրաժեշտ են մեր երկրների մերձեցման համար»։

Հարց. Ինչպիսի՞ն են Հայաստանի և Բրազիլի միջև ներմուծման և արտահանման ցուցանիշները։

Արարատ Միրզոյան. «Փաստացի, մենք հիմնականում ներմուծում ենք Բրազիլից։ Դուք եք արտահանողը, և դա կազմում է ապրանքների ավելի քան 90%-ը։ Այսպիսով, առևտրային բալանսը բավական անհամաչափ է։ Ինչպես կարող եք պատկերացնել, այն ներառում է սուրճ, շաքարավազ, ծխախոտ, նաև այլ ապրանքներ։ Այնուամենայնիվ, մենք շատ լավատեսորեն ենք գնահատում Հայաստանի և Բրազիլի միջև հարաբերությունների զարգացման հեռանկարները»։

Հարց. Ինչպիսի՞ն են նախագահ Լուլայի՝ Հայաստան այցելելու հեռանկարները։

Արարատ Միրզոյան. «Մենք մեծ պատիվ կհամարենք նախագահ Լուլայի այցը։ Կա հայկական կողմի հրավերը, և այժմ բրազիլական կողմն է, որ կարող է նշել այցի կոնկրետ ժամկետները։ Այդպիսի այցը մեծ պատիվ կլինի, հատկապես այն պարագայում, որ Բրազիլը կհյուրընկալի Կլիմայի փոփոխության մասին COP-30 գագաթնաժողովը, իսկ Հայաստանը, հաճելի զուգադիպությամբ, լինելու է Կենսաբազմազանության մասին COP-17-ի հյուրընկալող երկիրը։ Այս համատեքստում Հայաստանի և Բրազիլի միջև կա լուրջ ներուժ բարձր մակարդակի այցերի համար։ Մենք սպասում ենք նախագահ Լուլայի այցին և վստահ ենք, որ Հայաստանի նախագահը նույնպես ուրախությամբ կկատարի պատասխան այց Բրազիլ»։

Հարց. Ի՞նչ ակնկալիքներ ունեք ԱՄՆ-ի հետ համագործակցությունից Թրամփի վարչակազմի օրոք։ Ինչպե՞ս այն կարող է աջակցել այս խաղաղության գործընթացին։

Արարատ Միրզոյան. «Մի քանի ամիս առաջ մենք ԱՄՆ-ի հետ ստորագրեցինք շատ կարևոր մի փաստաթուղթ՝ Ռազմավարական գործընկերության կանոնադրությունը։ Այն բարձրացնում է ԱՄՆ-ի հետ մեր հարաբերությունների մակարդակը։ Մենք առաջ ենք շարժվում ամերիկյան նոր վարչակազմի հետ փոխգործակցությամբ։ Արդեն մի քանի հանդիպում ու շփում ենք ունեցել մեր ամերիկացի գործընկերների հետ։ Մենք տեսնում ենք Հարավային Կովկասում խաղաղության ապահովման նկատմամբ հետաքրքրություն։ Նախագահ Թրամփը և նրա թիմը խոսել են աշխարհում խաղաղության մասին։ Քանի մենք խորապես շահագրգռված են խաղաղությամբ, դա ոգեշնչող է։ Մենք կապի մեջ ենք ԱՄՆ-ի վարչակազմի հետ՝ հասկանալու, թե ինչ է հնարավոր անել Հարավային Կովկասում կայուն խաղաղության հաստատման համար»։