Քաղաքական ինքնության աղբյուրը քաղաքակրթականն է

Օրերս Ադրբեջանի խորհրդարանում ավիացիայի մասին նոր օրինագծի քննարկումներում պատգամավորներից մեկը տրանսպորտի եւ թվային տեխնոլոգիաների փոխնախարարին հարց է ուղղել, թե ինչու՞ օտարերկրյա ընկերությունները շահարգռված չեն Բաքվի հետ օդային հաղորդակցության ընդլայնմամբ:

Հետեւել է ոչ պակաս ուշագրավ պատասխան, որ Ադրբեջանը զբոսաշրջային գրավչություն չունի, իսկ աշխարհում ուղեւորահոսքերի հիմնական մասն ապահովում են շրջագայությունների սիրահարները:

Այս տեղակտվությունից մի քանի օր անց Իլհամ Ալիեւը հայտնվեց Արցախի բռնազավթված Մատաղիս ավանում եւ բացեց այսպես կոչված՝ Հանգստի պուրակ, եւ Բաքվի լրատվամիջոցները գրեցին, որ Ադրբեջանը աշխարհին նոր զբոսաշրջային երթուղի է առաջարկում: Մատաղիսը բացառիկ տեղանքում է:

Մոտակայքում Թալիշն է՝ Գյուլիստանի մելիքության կենտրոնը՝ իր Հոռեկավանքով, իշխանական ապարանքների ավերակներով: Մատաղիսի մոտ է Եղիշ առաքելոց վանքը, Երիքմանկունքը, Ջրաբերդ ամրոցը, Վաչագան պարեպաշտ թագավորի դամբարանը, տարածքում ամեն քայլափոխի կարելի է հանդիպել պատմա-մշակութային հուշարձանների, իսկ բնությունը պարզապես անկրկնելիորեն շքեղ է: Ալիեւյան վարչախումբն, ուրեմն, տարածքը զբոսաշրջային կենտրոնի վերածելու եւ աշխարհի ուշադրությունը գրավելու խնդիր ունի: Որոշակի աշխատանքներ են կատարվել Մատաղիսի ջրամբարի տեխնիկական համակարգը վերականգնելու կամ արդիականացնելու ուղղությամբ:

Առայժմ կամավոր-պարտադիր կարգով մերձակա ադրբեջանական բնակավայրերից մարդկանց կիրակնօրյա շրջագայության են տանում Մատաղիս, բայց ի՞նչ հոսք կսկսվի գալիք գարնանը եւ ամռանը՝ ոչ ոք չի կարող կանխատեսել: Իրողություն է, որ Ադրբեջանը նպատակադրվել է Արցախի ողջ պատմա-մշակութային ժառանգությունը յուրացնել, ներկայացնել որպես «միջնադարյան ուդի-աղվանական» եւ ոչ միայն քաղաքական, այլեւ մաքուր ֆինանսական շահ քաղել: Արցախում հաշվառված են հազարավոր հուշարձաններ, բայց ակնհայտ է, որ հազարավորներն են չեն հայտնաբերվել, չեն հաշվառվել, չեն ուսումնասիրվել: Եւ եթե մենք շարունակենք լռել, Բաքվի համապատասխան հաստատությունները ձեռնամուխ են լինելու գիտա-որոնողական արշավախմբերի կազմավորմանը, եւ պատմության կեղծարարների խմբեր են գործուղվելու Արցախ: Ամեն ինչ լայնորեն լուսաբանվելու է, կապի արդի միջոցներով դա հնարավոր է լինելու ցուցադրել ուղիղ եթերում: Այսպիսով փորձ է արվելու Արցախի պատմա-մշակութային ժառանգությունը զրկել հայկականությունից, վերագրել նրան «ուդի-աղվանական ծագում»: Բաքվում այդ մասին վաղուց են հոգացել. Ալիեւի կարգադրությամբ ստեղծվել է «ուդի-աղվանական կրոնական համայնք»:

Ղեկավար է նշանակվել Ռոբերտ Մոբելին: Նա սկզբունքորեն ոչ մի կապ չունի Ադրբեջանի միակ ուդիաբնակ համայնքի՝ Նիջի հետ, վաղուց ապրում է Բաքվում, բայց քանի որ կոչված է պետական ծառայության՝ երբեմն զգեստափոխվում եւ ներկայանում է որպես ,,ուդի-քրիստոնյա,, եւ անհայտ ծագման մի քանի «կրոնավորների» ուղեկցությամբ հայտնվում Արցախի այս կամ այն եկեղեցու կամ վանքի մոտ: Սա լրջագույն մարտահրավեր է Արցախի էթնիկ-քաղաքակրթական ինքնությանը, այն պետք է դիմակայել համատեղ՝ Հայաստանի եւ Արցախի պետական ու գիտական, հանրային եւ Սփյուռքի բոլոր կառույցների, Հայ առաքելական եկեղեցու նվիրապետական երկու աթոռների ջանքերով, համակարգված, հասցեական ու թիրախային քարոզչությամբ:

Արցախի հայ բնակչությունը ենթարկվել է բռնատեղահանության: Այդ առթիվ Եվրախորհրդարանի եւ ԵԽԽՎ բանաձեւերում հատուկ ընդգծվում է Ադրբեջանի պարտավորությունը՝ երաշխավորել Արցախի պատմա-մշակության ծառանգությունը: Բաքուն դիմելու է բոլոր հնարավոր միջոցների, որպեսզի այդ ժառանգությունը յուրացնի: Մեր փոխարեն եվրոպական կառույցները ոչինչ չեն անելու: Նրանց հայտարարությունները քաղաքական են, ընդհանուր: Գործնական քայլեր պետք է ինքներս նախաձեռնենք: Ինչպե՞ս: Պատասխանը, բնականաբար, միանշանակ չի լինի, կհնչեն տարբեր տեսակետներ: Բայց որպեսզի դրանք լսելի լինեն, համադրվեն կամ հարադրվեն՝ ինչ-որ մեկը պետք է քննարկում նախաձեռնի: Լինի դա ակադեմիական հաստատություն, բուհի ամբիոն կամ ՀԿ, կամ, թեկուզ, զբոսաշրջության ոլորտի ներկայացուցիչ:

Առաջնահերթ է, որ ԱՄՆ եւ Եվրոպայի զբոսաշրջային ոլորտի կենտրոնները ծանուցվեն, որ Ադրբեջանից Արցախ այցերի ցանկացած առաջարկ ենթակա է մերժման: Այստեղ լուրջ աշխատանք մամուլը եւ տեղեկատվության բոլոր միջոցներն ունեն անելու, ինչպես նաեւ՝ Սփյուռքի կառույցները: Պետք է, անշուշտ, առաջնահերթ լինի դիվանագիտությունը, գործի դրվեն միջեկեղեցական ու միջկրոնական բոլոր կապերը: Արցախի պատմա-մշակութային ժառանգությունը հայկական է, Արցախի հայության սեփականությունն է եւ պետք է մնա անձենմխելի: Դա իր հայրենիք վերադառնալու՝ Արցախի հայ բնակչության իրավունքի իրացման երաշխիքներից մեկն է լինելու:

Թերեւս՝ ամենագլխավորը, որին համակարգված աշխատանքի դեպքում մենք կհասնենք միջազգային ճանաչման միջոցով: Քաղաքական ինքնության աղբյուրը քաղաքակրթականն է: