Փորձում են թուրքական այբուբեն ստեղծել

Թուրքական պետությունների կազմակերպության շրջանակներում արդեն մի քանի տարի է՝ քննարկվում է այսպես կոչված՝ «թուրքական աշխարհի միասնական այբուբեն ստեղծելու» հարցը: Թուրքախոս պետություններն, ինչպես հայտնի է, սեփական գիր չունեն: Դարեր շարունակ Օսմանյան կայսրությունում գործածվել է արաբական այբուբենը:

Նախանցյալ դարում Բաքվում նույնպես եզակի թերթերը լույս են տեսել արաբական այբուբենով: Թուրքական հանրապետության հիմնադիր Մուստաֆա Քեմալը, որ արեւմտամետ գործչի համարում ուներ, ընդունել է լատիներեն այբուբենը:

Խորհրդային Ադրբեջանը նախապես հետեւել է Թուրքիայի օրինակին, հետո անցել ռուսական այբուբենին՝ մի քանի տառի տարբերությամբ:

Անկախ Ադրբեջանը վերականգնել է լատինատառ այբուբենը: Կենտրոնական Ասիայի երկրներում դեռեւս ռուսական այբուբենն է գրավոր խոսքի արտահայտման միջոց:

Բաքվում գումարվել է թուրքական միասնական այբուբենի ստեղծման հարցով աշխատանքային խմբի հանդիպում, բայց որեւէ կոնկրետ առաջարկություն դեռեւս հայտնի չէ:

Ըստ երեւույթին, առկա են ոչ միայն զուտ լեզվաբական, այլեւ քաղաքական խնդիրներ: Թուրքերենը միասնական լեզու չէ, ունի բազմաթիվ խոսվածքներ: Ի՞նչ հիմքի վրա կարող է միասնական այբուբեն ստեղծվել: Քաղաքական առումով, իհարկե, դա Թուրքիայի նախաձեռնությունն է, որպեսզի միասնական այբուբենով ամրապնդի թուրքական աշխարհի իր առաջնորդությունը:

Բայց վերջին շրջանում նկատվում են Թուրքիայի նկատմամբ անվստահության դրսեւորումներ: Ակնհայտ հակասություններ կան Ադրբեջանի, Ղազախստանի եւ Ուզբեկստանի միջեւ, որ, կարծես, վիճարկում են թուրքական աշխարհում երկրորդը լինելու կարգավիճակը:

Բայց թուրքական աշխարհի միասնական այբուբենի գաղափարը քաղաքակրթական ինքնություն ձեւավորելու հայտ է եւ վկայում է, որ թուրքախոս պետությունների համախմբումը հետապնդում է նոր աշխարհակարգում ուժի ինքնուրույն բեւեռ ձեւավորելու նպատակ:

Թիվ 1 սյունակ, Վահրամ Աթանեսյան