Ամերիկյան «լեռը երկնեց եւ իսրայելական մուկ ծնեց»

«Վարչապետ Նաթանյահուն հայրենիք է վերադառնում դատարկաձեռն»,- գրել է Վաշինգտոն այցի ժամանակ նրան ուղեկցած՝ Ynet պարբերականի մեկնաբան Իտամար Այխները՝ առաջին հերթին նկատի ունենալով Իրանի հարցում Միացյալ Նահանգների նախագահի դիրքորոշման կտրուկ փոփոխությունը: Նա դրական է գնահատում միայն այն, որ Դոնալդ Թրամփը, հաշվի առնելով խնդրի չափազանց կարեւորությունը, նպատակահարմար է տեսել Վաշինգտոն հրավիրել Իսրայելի վարչապետին եւ նրան անձամբ տեղեկացնել, որ Իրանի հետ առաջիկա շաբաթ օրը «գրեթե ամենաբարձր մակարդակով բանակցություններ են սկսվում»:

Ավելի վաղ իսրայելական մամուլին հայտնի է դարձել, որ Օմանի միջնորդությամբ ամերիկա-իրանական բանակցություններ են ընթանում: Ըստ ամենայնի, նախագահ Թրամփի եւ Իրանի հոգեւոր առաջնորդի միջեւ «նամակագրությունը» վկայում էր, որ Վաշինգտոնը գոնե այս փուլում դիվանագիտությունը գերադասում է ուժի կիրառումից:

Վաշինգտոնում Թրամփ-Նաթանյահու բանակցություններից ժամեր անց Իրանի արտաքին գործերի նախարար Աբաս Արաղչին հաստատել է, որ ապրիլի 12-ին հանդիպում է Մերձավոր Արեւելքի հարցերով ԱՄՆ նախագահի հատուկ ներկայացուցիչ Ուիթկոֆի հետ: Մինչ այդ Իրանի արտգործնախարարության պաշտոնական ներկայացուցիչը հայտնել է եվրոպական երեք երկրների հետ Թեհրանի բանակցությունների մասին:
Ըստ էության, կարելի է ասել, որ Իրանի միջուկային ծրագրի հարցում «ամերիկյան լեռը երկնել եւ իսրայելական մուկ է ծնել». Իսրայելը «խորտակիչ հարվածներ» հասցնելու, իսկ Վաշինգտոնը՝ մերձավորարեւելյան լայնածավալ պատերազմ վարելու հնարավորություններ չունի: Ավելին, Դոնալդ Թրամփը փորձում է ամերիկյան տնտեսության մեջ արաբական միապետություններից բազմամիլիարդ ներդրումներ ներգրավել, իսկ նրանք համաձայն են, բայց պայմանով, որ տարածաշրջանում «լռություն հաստատվի»:

The Jerusalem Post-ի խմբագրականն Իրանի շուրջ իրավիճակը համադրել է Թրամփի նախագահության առաջին շրջանում Հյուսիսային Կորեայի հետ «համաձայնությանը», երբ «Կիմ Չեն Ինն, այնուամանայնիվ, պահպանեց միջուկային զինանոցը, չնայած ԱՄՆ նախագահը տարածաշրջանի դաշնակից երկրներին խոստացել էր վերջնականապես ապահովագրել սպառնալիքից»: Դա փաստացի ակնարկ է, որ Միացյալ Նահանգների համար տնտեսական եւ ներդրումային նպաստավոր պայմաններ ապահովելու դիմաց Վաշինգտոնի հանրապետական վարչակազմը կարող է «աչք փակել» ուրանի հարստացման իրանական ծրագրի հանդեպ:

Անշուշտ, ոչ մի երաշխիք չկա, որ իրանա-ամերիկյան բանակցություննը հաջողությամբ կպսակվեն: Դոնալդ Թրամփը Բենիամին Նաթանյահուին հավաստիացրել է, որ եթե բանակցությունները ձախողվեն, դա «Իրանի համար շատ վատ օր կլինի»: Բայց չկա նաեւ երաշխիք, որ բանակցությունների մի փուլում Թեհրանը Վաշինգտոնին չի հասկացնի, որ «չափազանց մոտ է միջուկային ռումբի ստեղծմանը»:

Շրջադարձը, որ տեղի է ունեցել Իրանում, ամենայն հավանականությամբ, օրակարգից կհանի կամ առնվազն տեւական ժամանակով կհետաձգի ԱՄՆ-Իսրայել-Ադրբեջան «քաղաքական դաշինքի» շուրջ քննարկումները: Այդ մասին, ի դեպ, շաբաթներ առաջ վերլուծական հրապարում է արել The Jerusalem Post-ը: Այդ հեռանկարը լայնորեն լուսաբանվել է նաեւ հայաստանյան մամուլում եւ փորձագիտական շրջանակներում: Որոշակի շրջանակներ դրանով են բացատրել վերջին շաբաթներին սահմանի վրա ադրբեջանական կողմի սադրանքները՝ ներկայացնելով դրանք որպես «Սյունիքում ուժով միջանցք բացելու նախապատրաստություն»:

Իրանի դեմ ռազմական գործողությունն, այսպիսով, հետաձգվում է՝ ինչպես եւ կանխատեսում էին վերլուծաբանական լուրջ կենտրոնները: Շատ որոշակի իմաստով դա ընկալվելու է այնպես, որ Միացյալ Նահանգների նախագահ Դոնալդ Թրամփը «միջազգային ասող չէ» եւ հարկադրված է հաշվի նստել իր էպատաժային հայտարարությունների վտանգավոր հետեւանքների մասին զգուշացումների հետ: Իրանի հարցում կոնկրետ դիվանագիտական գործիքակազմ ընտրելու որոշում «պարտադրել է» փոխնախագահ Վենսը: Իսրայելական աղբյուրները պնդում են, որ նա առաջնորդվել է «ուղեղային կենտրոնների խորհրդատվությամբ»: Ըստ երեւույթին, նույնը տեղի է ունեցել Իրանում. կրոնական մոլեռանդությունը զիջել է դիվանագիտական պրագմատիզմին: Առկա իրավիճակը կտրուկ բարձրացնում է Իրանի միջազգային հեղինակությունը: Այս ամիս Իրանի նախագահը պետք է այցելի Բաքու: Կկարողանա՞ նա Ադրբեջանի հետ բարդ հարաբերություններում իրացնել ամերիկա-իրանական բանակցությունների ընձեռած քաղաքական բոնուսը:

Թիվ 1 սյունակ, Վահրամ Աթանեսյան