Լոլիկը աշխարհում ամենատարածված բանջարեղեններից է։ Բուսաբանական տեսանկյունից լոլիկը միրգ է, բայց մենք սովոր ենք այն դասակարգել բանջարեղենի շարքին։ Պերուի և Էկվադորի լեռնային շրջանները համարվում են այս բույսի ծննդավայրը։ 16-րդ դարի կեսերին այն հասել է Պորտուգալիա և Իսպանիա, որտեղից էլ տարածվել է ողջ Եվրոպայում։

Ինչպես նոր հայտնաբերված մայրցամաքից բերված մյուս բույսերը, այնպես էլ լոլիկը երկար ժամանակ համարվում էր թունավոր և այդ պատճառով այն աճեցնում էին որպես էկզոտիկ դեկորատիվ բույս։

Այս սարսափելի մոլորությունը տիրում էր մինչև 1820 թվականը, երբ գնդապետ Ռոբերտ Գիբոն Ջոնսոնը հրապարակավ կերավ մի դույլ լոլիկ հենց Նյու Ջերսի նահանգի Սալեմ քաղաքի դատարանի շենքի աստիճանների վրա: Ներկայացման համար հավաքված երկու հազարանոց ամբոխը զարմացավ՝ տեսնելով, որ զինվորականն ամենևին էլ չէր պատրաստվում մահանալ սարսափելի տանջանքների մեջ, և լոլիկը սկսեց արագորեն ժողովրդականություն ձեռք բերել։

Այսօր աշխարհում կա լոլիկի մոտ 10 հազար սորտեր, որոնք տարբերվում են չափերով, ձևով և գույնով։ Օրինակ, ամենափոքր տեսակը՝ չերի լոլիկն է որի տրամագիծը հասնում է 2 սանտիմետրի, իսկ ամենամեծը ցլի սիրտ կոչվող տեսակը որի տրամագիծը երբեմն հասնում է 15 սանտիմետրի իսկ քաշը և մինչև 2 կգ-ի։

Բացի անկրկնելի ու յուրահատուկ համից և արտաքին գրավչությունից, լոլիկը ունի բազմաթիվ օգտակար և բուժիչ հատկություններ և բավականին հարուստ քիմիական բաղադրություն։ Այն չի պարունակում խոլեստերին և հարուստ է բջջանյութով, ինչպես նաև A և C վիտամիններով, որոնց վիտամին C-ի ամենաբարձր կոնցենտրացիան հայտնաբերված է սերմերը շրջապատող դոնդողանման նյութում։

Բացի այդ, լոլիկը հարուստ է լիկոպինով, որը կանխում է քաղցկեղը և սրտանոթային հիվանդությունները։ Լոլիկը պարունակում է նաև օսլա, բջջանյութ, հանքանյութեր՝ նատրիում, երկաթ, կալցիում, յոդ, ֆոսֆոր, մագնեզիում, քլոր, ծծումբ և սիլիցիում։ Աշխարհում լոլիկի խոշորագույն արտադրող է համարվում Չինաստանը՝ տարեկան 56.3 տոննա, որը մոլորակի վրա աճեցվող լոլիկի 30% է կազմում։

Ժողովրդական բժշկության մեջ հասած լոլիկի միջուկը հաճախ օգտագործվում է վերքերի և այրվածքների բուժման համար։ Արագ բուժումը տեղի է ունենում լոլիկի միջուկում, այսպես կոչված, բուսական հակաբիոտիկների՝ ֆիտոնսիդների բարձր պարունակության պատճառով, որոնք կանխում են վարակների զարգացումը։

Չհասունացած լոլիկը պարունակում է թունավոր նյութ՝ սոլանին։ Եթե ​​դուք ուտեք մեկ կիլոգրամից ավելի կանաչ լոլիկ, ապա հեշտությամբ կարող եք թունավորվել։ Սոլանինը ձևավորվում է նաև հասած լոլիկի մեջ, որը երկար ժամանակ պահվում է լույսի ներքո։ Լոլիկը նաև կորցնում է վիտամին C-ն արևի լույսի տակ մնալիս։ Ջերմային մշակման ժամանակ լոլիկը բարելավում է իր օգտակար հատկությունները այլ ոչ թէ կորցնում դրանք։

Լոլիկը կարելի է ուտել թարմ, եփված, շոգեխաշած կամ խորոված, ինչպես նաև տարբեր ուտեստների մեջ, որոնք դրանից ստանում են աներևակայելի բուրմունք և վառ գույներ։Բացի այդ, լոլիկը զգալիորեն հանդուրժում է պահածոյացումը, ըստ հարցման, խոհարարական մասնագետների 68%-ը նախընտրում է օգտագործել պահածոյացված լոլիկ՝ ոչ միայն հարմարության, այլև ավելի հարուստ համի պատճառով:

Գրիգ Հակոբյան