Ի՞նչ է Ալիեւին «հասկացրել» Էրդողանը

Բաքվի իշխանական լրատվամիջոցը մարտի 5-ին կայացած՝ Էրդողան-Ալիեւ հանդիպմանը նվիրված հրապարակում է արել, որ խորհրդային մամուլի ոճով անվանել է «առաջնորդող», որի, այսպես ասած՝ «բանալի» ձեւակերպումն այս է. «Դժվար է ասել՝ ի՞նչ կկորցներ Թուրքիան, եթե Ադրբեջանը չլիներ կամ՝ Ադրբեջանը, եթե թուրքական ուսին հենվելու հնարավորություն չունենար, ուստի ամենաճիշտն այն է, որ հարցնենք. ի վերջո արդյունքում ի՞նչ են շահել երկու երկրները»:

Նման հարցադրումն ինքնին վկայում է, որ Էրդողան-Ալիեւ բանակցությունը հարթ չի ընթացել: Իշխանական լրատվամիջոցն, ընդսմին, Ալիեւի խոսքից բաց է թողել Նախիջեւանի «փրկության» գործում Հեյդար Ալիեւի «բացառաիկ դերակատարության» մասին կեղծախոսությունը եւ մեջբերել միայն այն հատվածը, որ վերաբերում է Թուրքիայի հետ սահմանին «Ումիդ» անվանված կամրջի շինարարությանը, ինչը հնարավորություն է տվել հոգալ էքսկլավի բնակչության կարիքները:
«Առաջնորդողը» չի անդրադարձել նաեւ Նախիջեւանի եւ այսպես կոչված «արեւմտյան Զանգեզուրի» մասին Իլհամ Ալիեւի դիտարկումներին: Առհասարակ այդ հրապարակումն աչքի է ընկնում ընդգծված զգուշավորությամբ, ինչից հասկացվում է, որ այն գրվել է Ադրբեջանի նախագահի աշխատակազմի եւ արտաքին գործերի նախարարության հետ սերտ համագործակցությամբ:

Թուրքական կողմի համար, ըստ երեւույթին, անընդունելի է, որ Իլհամ Ալիեւը Նախիջեւանի հարցում անտեսում է Անկարայի դերակատարությունը կամ փորձում ներկայանալ որպես թուրքական աշխարհի ինքնաբավ դերակատար: Տպավորություն է, որ Թուրքիայի նախագահը փորձել է Ալիեւի «զարկերակը ստուգել»՝ կապված միջազգային նոր իրավիճակում նրա «հուսալիության» հետ:
«Առաջնորդողն» այս առումով, իհարկե, պարզորոշ ոչինչ չի ասում, բայց զարգացնում է այն միտքը, որ «Ռուսաստանը նույնպես ընդունում է թուրքական աշխարհի գործոնը եւ այն օգտագործում է իր հարավային սահմաններն ամրապնդելու համար»:

Ընդ որում, արված է չափազանց ենթատեքստային դիտարկում. «Հարեւանների եւ Ռուսաստանի տնտեսա-քաղաքական տարածության հետ Իլհամ Ալիեւի հարաբերությունների փորձը բազմաթիվ թուրք քաղաքական եւ պետական գործիչների համար մնում է բացառիկ եւ անփոխարինելի»:
Ռուս-թուրքական հարաբերություններում սառնության թեման օրերս շոշափվել է Վլադիմիր Պուտինի մամուլի քարտուղարին ուղղված հարցի միջոցով: Կրեմլի խոսնակն, իհարկե, հերքել է այդ տպավորությունը, բայց ակնհայտ իրողություն է, որ արդեն երրորդ տարին է՝ Անկարայում սպասում են Ռուսաստանի նախագահի այցին, բայց այն այդպես էլ չի կայանում:

Պետք է նկատի ունենալ, որ Ալիեւի Անկարա այցից մեկ շաբաթ առաջ Ռուսաստանի փոխարտգործնախարար Գալուզինը հույս է հայտնել, որ Ադրբեջանը շարունակում է թանկ գնահատել Ռուսաստանի հետ ռազմավարական համագործակցությունը: Ըստ երեւույթին, Ալիեւը փորձել է Էրդողանին Մոսկվայի հետ հարաբերություններում միջնորդություն առաջարկել: Թուրքիան, եթե հիմք ընդունենք վերջին շրջանի պաշտոնական հայտարարությունները, հակված է Եվրոպայի հետ հարաբերությունների զարգացման տարբերակին:

Բաքվի իշխանական լրատվամիջոցի «առաջնորդողն» ասում է, որ Ադրբեջանին հաջողվել է «հիմնականում վերականգնել տարածաշրջանի թուրքական հողերի մասնատվածությունը»: Պետք է հասկանալ, որ Ալիեւն Էրդողանին առաջարկել է նպաստել «թուրքական հողերի մասնատվածության ամբողջական վերականգնմանը», եւ այստեղ, անկասկած, խոսքը Հայաստանի հարավի մասին է: Հրապարակման հեղինակը ոչինչ չի ասում այսպես կոչված «Զանգեզուրի միջանցքի» մասին:

Եթե առաջնորդվելու լինենք լավատեսական կանխավարկածով, ապա կարող ենք ենթադրել, որ Սյունիքում «միջանցք բացելու» ալիեւյան մանտրան Թուրքիայի նախագահի կողմից չի ողջունվել: Բացառված չէ, սակայն, որ այդ հարցում պայմանավորվածությունն այնպիսի է, որ նույնիսկ «ազատ ժուռնալիստիկայի ժանրին» չպետք է փոխանցվի: Պետք է, հավանաբար, ուղղորդող ազդակ համարել ռուս-ադրբեջանական հարաբերությունների դինամիկան. եթե մոտ ապագայում Իլհամ Ալիեւը հրավիրվի Մոսկվա, իսկ Ռուսաստանի մայրաքաղաքում Հեյդար Ալիեւի արձանի բացումը նման հեռանկար հուշում է, ապա հայ-ադրբեջանական բանակցությունների ստագնացիան խորանալու է: Նման հեռանկարից Էրդողանը զգուշացրե՞լ է Ալիեւին, թե՞ Ալիեւն է նրան «մշակել» այդ սցենարով:

Թիվ 1 սյունակ, Վահրամ Աթանեսյան