Մեր սերնդի մանկության եւ պատանեկության տարիներին Ստալինի պաշտամունք դեռ կար: Երևի նպաստում էր պետական քարոզչությունը: Տպագրվել էին խորհրդային զորավարների հուշերը, նկարահանվել ֆիլմեր, որ Ստալինի միանգամայն մարդկային կերպար էին մատուցում: Բայց ժողովրդի մեջ ավելի շատ տարածված էր նրա որդու գերության պատմությունը:

Հուզմունքով ասում էին, որ երբ առաջարկել են Պաուլյուսին որդու հետ փոխանակել, Ստալինը պատասխանել է, որ ինքը ֆելդմարշալին շարքային զինվորի հետ չի փոխանակի: Մեզանում պատերազմին երկրի ռազմա-քաղաքական ղեկավարության, գործարար հեղինակությունների որդիների չմասնակցության թեման հանրային քննարկումների առարկա է:

Օրերս հրապարակվել էր Իսրայելի կառավարության անդամների ցանկը. Բոլորը Գազայում կռվող որդի, դուստր ունեն: ՀԱՄԱՍ-ի առաջնորդն էլ հայտարարել է, որ հարազատներից հիսունը զոհվել է: Մարդիկ համեմատում են եւ զայրանում: Բանը երբեմն հասնում է պոռթկումի, թե ինչու՞ Եռաբլուրում ոչ մի պաշտոնյայի որդի չի հանգչում:

Բացառություններ, իհարկե, կան, բայց ընդհանուր պատկերն այն է, ինչ ժողովուրդն է ասում՝ պատերազմի ժամանակ երկիրն աղքատներն են պաշտպանում, իսկ խաղաղությունը վայելում են հարուստները: Խորհրդային առաջնորդների կամ Իսրայելի կառավարության անդամների օրինակը մեզ հարիր չէ:

Ստալինի որդին կադրային զինվորական էր, ինչպես նաեւ՝ կրտսերը, որ ռազմական օդաչու էր: Պատերազմում զոհվել են նաեւ Միկոյանի, Խրուշչեւի որդիները: Նրանք նույնպես զինվորական էին, ոչ թե՝ զորահավաքով բանակ կանչված պահեստազորային: Անկախ Հայաստանի էլիտան իր զավակներին ռազմական կրթություն չի տվել:

Ընտրել են իրավաբանի, տնտեսագետի, միջազգայնագետի մասնագիտություն, ուսումնառությունը շարունակել արտերկրում: Եւ ոչ էլ քաղաքական գործունեությամբ են զբաղվում: Ավելի շատ գործարար աշխարհի մարդիկ են: Հայաստանում չկա մի քաղաքական գործիչ, ում զավակն ընտրած լինի զինվորականի մասնագիտություն: Իսկ թե ինչպես եւ որտեղ են նրանք պարտադիր զինվորական ծառայություն անցել կամ ազատվել՝ հանրությունը գիտի:

Ստացվում է, որ Հայաստանում, իրոք, զինվորական են միջին կամ աղքատ խավի որդիները, պահեստազորում հաշվառված են դարձյալ նրանք: Եւ պատերազմը, սահմանային սրացումը, դիպվածը կամ պատահարը խլում է նրանց կյանքը, Եռաբլուրում հանգչում են նրանք: Խոսվում է բանակում բարեփոխումների, նոր սպառազինությունների, անվտանգային համակարգի կատարելագործման առաջնահերթությունից: Այդպես է: Որքան էլ միջազգային աջակցություն լինի՝ երկրի սահմանները նրա բանակն է պահում: Բայց բանակն ամենից առաջ մարդն է՝ զինվորը, սերժանտը, ենթասպան, դասակի, վաշտի, գումարտակի, հրետանային հաշվարկի հրամանատարը՝ մինչեւ ԶՈՒ ԳՇ պետ: Բանակի մասին չի կարելի ասել՝ «տղերքը լավ կռվեցին»։

Զինվորը, սպան «տղա» չէ, ընկեր չէ: Նա զինվորական է, նրա համազգեստը՝ պետական խորհրդանիշ: Բանակի բարեփախման ծրագիրը մասնագետի թեմա է: Բանակի հանդեպ հանրային վերաբերմունքի բարեփոխումը բոլորիս խնդիրն է: Առանց դրա պրոֆեսիոնալ բանակ դժվար է պատկերացնել: Քաղաքական-իշխանական էլիտայի մի սերունդ պետք է հոգեբանական արգելանքը հաղթահարի եւ իր զավակներին ռազմական կրթություն տա: Ոչ թե այն, ինչ ունեցել ենք, այլ՝ համակողմանի կրթություն:

Ցարական բանակի ապագա սպաները ռազմական դպրոցում պարի դասընթացներ էլ էին անցնում: Պարահանդեսը սպայական կենցաղի տարր էր: Կարո՞ղ ենք հաղթահարել կարծրատիպը:

Ռազմական մասնագիտությունը կյանք փրկելու համար է: Իսկ Եռաբլուրը այնտեղ հանգչողների խիզախության եւ պետական անկազմակերպվածության խորհրդանիշ է, որից դասեր առնելն այլեւս պետական անվտանգության հարց է:

Վահրամ Աթանեսյան